معیار های یک مدرسه مجازی خوب چیست؟
ارتباط فیزیکی نقش مهمی در تعامل و یادگیری دارد. در مدارس مجازی چنین ارتباطی وجود ندارد. بر این اساس چنین مدارسی باید به توجه به معیارهایی سازماندهی شوند که این ضعف را جبران نموده و دانش‌آموزان را علاقمند به آموزش کنند.
در هر مدرسه و سیستم آموزشی، عناصری موجود هستند که چارچوب و ساختار آموزش را در بر می‌گیرند. زمانی که این عناصر به شکل مطلوب اجرا شوند، در هر فضایی آموزش سودمند را به دنبال دارند. عناصر آموزشی نامبرده شامل: محتوا، روش تدریس، هدف‌های آموزشی و ارزشیابی آموزشی می‌شوند. این عناصر به عنوان معیارهای ارزیابی مدارس محسوب می‌شوند. از این رو در انتخاب مدارس در فضای فیزیکی یا مجازی، می‌توان از آنها به عنوان ملاک سنجش استفاده کرد.
محتوای آموزشی، یکی از مهمترین عناصر آموزشی است که برترین نقش را در راستای یادگیری ایفا می‌کند. از این رو می‌توان آن را به عنوان اساسی‌ترین معیار ارزیابی مدارس مجازی به شمار آورد. یکی از اصول اساسی که سبب جذابیت محتوا می‌شود، توجه به نیازها و علایق دانش‌آموزان است. متاسفانه محتوای مکتوب که در مدارس ما تدریس می‌شوند، از کشش چندانی برخوردار نیستند. این محتواها غالبا مربوط به سال‌های گذشته بوده و تمامی مفاهیم مربوط به هر پایه را در بر نمی‌گیرد. علاوه بر این انعطاف اندکی دارند. از این رو تمامی دانش‌آموزان نمی‌توانند ارتباط موثری با آن برقرار کنند.
در فضای حقیقی معلمان ملزم به تدریس کامل چنین محتوایی هستند و اختیار چندانی در رابطه با تغییر آن ندارند اما در فضای مجازی، کنترل‌های بیرونی چندان حاکم نیست و معلمان می‌توانند به تغییر و تولید محتوا بپردازند. بر این اساس آنها می‌توانند با در نظر گرفتن علایق و نیازهای دانش‌آموزان خود ساختار محتوا را تنظیم کنند. چنین محتوایی قدرت جذب دانش‌آموزان را بیشتر می‌کند. جذابیت چنین محتوایی زمانی بیشتر می‌شود که معلمان زبده بتوانند با مشارکت هم مفاهیم اساسی را با مثال‌ها و راه‌حل‌های قابل فهم ارائه کنند. در این رابطه مدارسی موفق‌تر عمل می‌کنند که از تیم آموزشی بهتری برخوردار باشند.
معلمان مربوط به یک درس یا پایه به همراهی یکدیگر به تولید یا اصلاح محتوا بپردازند. آنها علاوه بر توانایی علمی برای تولید محتوا، لازم است که با امکانات فضای مجازی آشنایی کافی داشته باشند و بتوانند با بهره گیری از محتوا کلیپ‌های آموزشی مفید ارائه دهند. شاید سوال پیش آید که چگونه می‌توان فهمید که در مدرسه مجازی‌ای، معلمان قادر به ارائه چنین محتوایی هستند. در این رابطه می‌توان گفت مدرسه‌ای از چنین قابلیتی بهره‌مند است که معلمان آن از توانایی بالایی در تدریس برخوردار باشند. با یکدیگر همراهی داشته و به صورت یک تیم عمل کنند. همچنین در آموزش در فضای فیزیکی، از ابزارهای الکترونیکی کلاس بهره گرفته باشند. در سال تحصیلی گذشته، تجارب آموزشی بیانگر این بود که معلمانی که در کلاس درس فیزیکی از امکانات الکترونیکی بهره می‌گرفتند، در کلاس درس مجازی نیز بهتر عمل کردند.
یکی از معیارها و عناصر دیگری که با توجه به آن می‌توان مدرسه مجازی را انتخاب کرد. بهره‌گیری معلمان آن از روش‌های فعال تدریس است. تجربه نشان داده که گاه معلمان محتوای مناسبی را تولید می‌کنند اما قادر به ارائه صحیح آن در فضای مجازی نیستند. زمانی که معلم نتواند در فضای مجازی به خوبی تدریس کند و ارتباط موثر برقرار نماید، دانش‌آموزان نیز رغبت به حضور و فعالیت ندارند. در این رابطه باید به این نکته توجه کرد که معلم یا معلمان پایه موردنظر در فضای فیزیکی تا چه اندازه از روش‌های جدید و فعال تدریس بهره می‌گرفتند. آیا خودمدار بوده و روش‌های سنتی تدریس همچون؛ سخنرانی، پرسش و پاسخ، تکرار و مرور و... را در الویت قرار می‌دادند یا می‌کوشیدند تا با روش‌هایی همچون؛ بحث و گفتگو، بارش مغزی و... تمامی دانش‌آموزان را با تایید و تشویق، به فعالیت ترغیب کنند.
هدف، عنصر آموزشی موثری است که می‌توان از آن به عنوان معیاری مناسب برای ارزیابی مدرسه آنلاین استفاده کرد. مدیر و کادر آموزشی‌ای می‌توانند به طور موثر عمل کنند که هدف‌های مناسبی را برای آموزش درنظر گیرند. برخی مدیران تعهد بسیاری در رابطه با اهداف اسناد بالادستی و بخشنامه‌های اداره دارند و به نیازهای معلمان و دانش‌آموزان توجه اندکی می‌کنند. در چنین مدارسی معلمان نمی‌توانند در فضای فیزیکی و مجازی آزادی عمل داشته باشند و اهداف علمی و انگیزشی خود را در کلاس به کار بگیرند.
زمانی که معلم اختیار و آرامش داشته باشد می‌تواند با درنظرگرفتن فضای کلاس و سطح دانش آموزان خود، اهداف آموزشی ای درنظر بگیرد و طرح درس خود را سازماندهی کند. چنین معلمی با آزادی ای که در اختیار دارد می تواند با تغییر فضای فیزیکی به فضای مجازی اهداف خود را تعدیل کرده و برنامه منعطف تری در نظر بگیرد. برای این که بتوان از چنین معیاری آگاهی کسب کرد، ضرورت دارد که با مدیر، معلمان و اولیای سال های گذشته صحبت نموده و کسب اطلاع کرد. در این رابطه نحوه برخورد و ارتباط مدیر با پرسنل و معلمان خود تا حد بسیاری می تواند گویای چگونگی این معیار باشد.
ارزشیابی فراگیران، معیار آموزشی بسیار مهمی در رابطه با ارزیابی مدارس مجازی است. ارزشیابی تعدیل کننده یادگیری و اصلاح کننده آن، در مراحل بعدی آموزش است.
بهترین نوع ارزشیابی، ارزشیابی‌ای است که پیوسته باشد.
پیش از شروع فرآیند آموزش صورت گیرد و تا پایان آن ادامه داشته باشد. ارزشیابی‌ای که پیش از فرآیند آموزش صورت گیرد، تعیین کننده سطح دانش آموزان است که معلم با توجه به این سطح به آموزش می‌پردازد. ارزشیابی‌ای که در حین آموزش صورت می‌گیرد اصلاح کننده نواقص و اشتباهات یادگیری دانش‌آموزان است و فرصت بازنگری را فراهم می‌کند و ارزشیابی‌ای که در پایان کار آموزش صورت می‌گیرد. میزان یادگیری و تغییر را به طور کلی برآورد کرده و پیش زمینه‌ای برای طراحی ساختار مبحث بعدی است.
برخی معلمان تاکید بسیاری به ارزشیابی پایانی داشته و پیش از انجام آموزش و در حین آن، چندان به ارزشیابی دانش آموزان خود نمی‌پردازند. این روند نقش چندانی در ایجاد یادگیری ندارد. زمانی که آموزش به شیوه مجازی باشد این نوع ارزشیابی صدمه آموزشی بیشتری را به دنبال دارد.
چگونه می‌توان فهمید که در یک مدرسه ارزشیابی به چه شکل صورت می‌گیرد؟
اگر در مدرسه‌ای ارزشیابی فقط به پایان کار توجه داشته باشد، معلمان در طی سال و ترم تحصیلی تنها به آزمون‌های شفاهی و مداد و کاغذی بسنده می‌کنند. مدیر معلمان را به تنظیم پوشه کار معلم ملزم نمی‌کند و معاونین نظارتی بر شیوه ارزشیابی ندارند. اما اگر مدیر از ابتدای سال تحصیلی نظارت بر شیوه‌های ارزشیابی داشته باشد و پوشه کار معلم را در طی ماه بررسی کند. معلمان نمی‌توانند همانند دوره‌های گذشته تنها به آزمون اکتفا کرده و نابرابری آموزشی را حاکم کنند. زمانی که آموزش به شیوه مجازی باشد، این نظارت به قوت می رسد. لازم است که مدیر و معاونان در کلاس‌های موجود در فضای شاد حضور داشته باشند و جریان کلاس و نحوه ارزیابی را مشاهده کنند.
در رابطه با معیار ارزشیابی، اولیا و دانش‌آموزان باید به دو نکته توجه کنند:
یکی این که مدیر و معاونین مدرسه به چه میزان بر کار معلم نظارت دارند و نظارت به صورت کنترل است یا همراهی اصلاح‌گرانه و دیگری اینکه معلم از ارزشیابی پیوسته استفاده می‌کند یا ارزشیابی پایانی.
زمانی که معلم از ارزشیابی پیوسته استفاده کند، به واسطه شیوه‌هایی به ارزشیابی می‌پردازد. در ادامه به برخی از این موارد پرداخته می‌شود.
- یادداشت‌برداری و گزارش‌نویسی: یکی از روش‌های ارزشیابانه که کمک شایانی به یادگیری دانش‌آموزان می کند، یادداشت‌برداری و گزارش‌نویسی است در این رابطه معلم در پایان کلاس آنلاین از دانش‌آموزان خود می‌خواهد که ویس‌های او و سایر همکلاسی‌های خود را خلاصه کرده و به صورت یادداشتی ارائه دهند یا گزارشی از کلیپ آزمایش بنویسند.
- پروژه‌های گروهی و انفرادی: در این روش معلم می‌تواند چارچوب و موضوعاتی را تعیین کرده و در اختیار دانش آموزان قرار داده تا با رعایت چارچوب مورد نظر به بررسی و مطالعه پیرامون موضوع بپردازند. استفاده از این روش بسیار موثر است زیرا در طی آن دانش‌آموزان به یادگیری عمیق می‌رسند.
- ارزشیابی عملکرد: عملکرد به اعمال و رفتار دانش‌آموزان اشاره دارد. در فضای مجازی معلم می تواند تکالیف و فعالیت‌هایی را در اختیار دانش‌آموزان قرار داده و بر اساس آنها به ارزشیابی بپردازد.
- نوشتن مقالات تحقیقی: در این زمینه معلم می‌تواند به دانش‌آموزان بگوید که برای نگارش مقاله به مطالعه کتاب و نقد و بررسی مقاله‌های دیگر بپردازند و با رعایت اصول مقاله‌نویسی، نتایج کار خود را به نگارش در آوردند. در این روش ضرورت دارد که دانش‌آموز از طریق ویس یا کلیپ، چگونگی انجام کار خود را بیان کند و معلم به ارزشیابی بپردازد.
- پوشه کار: این روش بسیار جامع بوده و تمامی فعالیت‌های دانش‌آموزان را به صورت مسنجم در بر می‌گیرد. از آن جایی که در پوشه کار دانش‌آموزان فعالیت‌های بسیاری انجام می‌دهند، به خوبی می‌توانند توانایی‌ها و تفاوت‌های فردی خود را نشان دهند. برخی از دانش‌آموزان نمی‌توانند در آزمون‌های شفاهی و کتبی، توانایی‌ها و یادگیری‌های خود را به نمایش بگذارند و همیشه نمره پایین گرفته و بر اساس همین نمره ارزش‌گذاری می‌شوند. در حالی که در پوشه کار با توجه به مجموعه کارها، ارزشیابی و ارزش‌گذاری انجام می‌شود. در فضای مجازی نیز هر دانش‌آموز یک پوشه کار الکترونیکی دارد.
در عبارات فوق به برخی از مهمترین شیوه‌های ارزشیابی در کلاس‌های مجازی پرداخته شد. بهره‌گیری از چنین روش‌هایی یا روش‌هایی مشابه به آنها می‌تواند به ما اطمینان بدهد که آموزش مجازی تا حد بسیاری به هدف های خود دست یافته است و مدرسه‌ای که در کلاس‌هایش به این شیوه به ارزشیابی توجه می‌شود، می‌تواند نقش به سزایی در پیشرفت و یادگیری دانش‌آموزان خود داشته باشد.
برگرفته از سایت تیزلند